بررسی بیماری دیابت، انواع انسولین و اصول مصرف آن در مجله پزشکی طب تولید

انسولین به‌عنوان هورمونی در بدن شناخته می‌شود که به تنظیم میزان قند در خون می‌پردازد. دستگاه گوارش مواد غذایی را به قند ساده‌ای به نام گلوکز تبدیل می‌کند که سطح قند در خون را به مقدار قابل‌توجهی افزایش می‌دهد. پانکراس که وظیفه تولید و ترشح انسولین را بر عهده دارد؛ در این زمان به ترشح انسولین می‌پردازد تا قند تبدیل شده را به سلول‌های بدن برساند و سلول‌ها از این قند به‌عنوان یک منبع انرژی قوی استفاده کنند.

گاهی اوقات بدن میزانی از قند اضافه در خون را به کبد می‌رساند و آن را در کبد ذخیره می‌کند. بعضی اوقات اگر قند خون پایین باشد گلوکاگون توسط پانکراس آزاد می‌شود تا گلوکزهای ذخیره شده در کبد به خون و سلول‌های بدن برسند. بدن ما از گلوکاگون و همتای آن برای تنظیم میزان قند در خون استفاده می‌کند و زمانی که پانکراس توانایی تولید آن را نداشته باشد، افراد به دیابت مبتلا شده و مجبور به استفاده از این ماده به طور مصنوعی هستند.

انواع انسولین

انواع مختلفی از این ماده حیاتی وجود دارد که در ادامه به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت:

•        انسولین‌های سریع‌الاثر مثل لیسپرو ساخت شرکت الی لیلی، اسپارت ساخت شرکت تجهیزات پزشکی نوو نوردیسک و یا گلولایزین ساخت شرکت سانوفی اونتیس از این نوع هستند. شروع اثر این انسولین‌ها 5 دقیقه پس از تزریق حداکثر زمان تأثیر این ماده 1 ساعت و مدت‌زمان تأثیر آن 2 تا 4 ساعت است.
•        انسولین‌های رگولار یا کوتاه تأثیر: شروع تأثیر این دارو معمولاً 30 دقیقه بعد از زمان تزریق است، حداکثر تأثیر پس از تزریق آن حدود دو تا سه ساعت و مدت‌زمان تأثیری که دارد سه تا شش ساعت است.
•        داروی دیابت متوسط‌التاثیر: زمان آغاز تأثیر این دارو 2 تا 4 ساعت پس از زمانی است که تزریق می‌کنید، حداکثر زمان تأثیر آن  4 تا 12 ساعت و مدت‌زمان تأثیر آن می‌ماند که دارد 12 تا 18 ساعت است.
•        داروی دیابت با اثر طولانی: زمان آغاز تأثیر این دارو 6 تا 10 ساعت است و مدت‌زمانی که اثر این دارو می‌ماند 20 تا 24 ساعت است. دو نوع از جدیدترین داروهای دیابت با اثر طولانی که تازه ‌وارد بازار عرضه شده است: گلارژین و دتمیر است. این داروها در 2 ساعت تأثیر می‌کند. این داروها طول تأثیر ندارد و مدت‌زمان تأثیرشان 24 ساعت است.
•        انسولین‌های از قبل ترکیب شده مثل داروهای 30/70، 50/50 و یا نوومیکس 30 در بیماران دیابتی که با کشیدن و ترکیب کردن آن‌ها از دو نوع شیشة مختلف دچار مشکل هستند و یا به کشیدن میزان دوز درست از هر نوع نمی‌تواند کمک‌کننده باشد. در بیمارانی که دارای دید خوب و به میزان لازم نیستند و یا در زمان‌های قبل با این داروها، بیماری آن‌ها حالتی ثابت پیدا کرده است مورد مصرف قرار می‌گیرد.

اصول مصرف انسولین

طبق زمان شروع تأثیر زمان بیشترین مقدار اثر و تمام زمانی که این دارو اثر می‌گذارد، انسولین‌های مختلفی در بازار وجود دارد.

این دارو دارای قدرت‌های مختلف و دزهای متفاوتی در بازار موجود است. در اکثر موارد از این داروی مربوط به افراد دیابتی 100 واحد در 1 سی‌سی مورداستفاده قرار می‌گیرد. این دارو 200 واحد در یک سی‌سی و یا 50 واحد در یک سی‌سی نیز موجود است که به نسبت کمتر استفاده می‌شوند.

در اکثر مواقع از انسولین‌هایی که مصنوعی هستند که در آزمایشگاه‌ها تولید می‌شود و هیچ‌گونه منشأ حیوانی ندارد استفاده می‌کنند.

به هر صورت برخی از اشکال این ماده دارویی گاوی و یا خوکی هستند که عنوان دارند نیز ممکن است از خارج از کشور به‌صورت موردی و دانه‌ای به‌وسیله برخی از بیماران به ایران وارد شود.

همان‌طور که گفتیم انسولین توسط سلول‌های موجود در پانکراس که به بتا معروف هستند؛ تولید می‌شود.دستگاه گوارش مواد غذایی را به قند ساده‌ای به نام گلوکز تبدیل می‌کند که سطح قند در خون را به مقدار قابل‌توجهی افزایش می‌دهد. پانکراس که وظیفه تولید و ترشح انسولین را بر عهده دارد؛ در این زمان به ترشح انسولین می‌پردازد تا قند تبدیل شده را به سلول‌های بدن برساند و سلول‌ها از این قند به‌عنوان یک منبع انرژی قوی استفاده کنند. گاهی اوقات بدن میزانی از قند اضافه در خون را به کبد می‌رساند و آن را در کبد ذخیره می‌کند.

بعضی اوقات اگر قند خون پایین باشد گلوکاگون توسط پانکراس آزاد می‌شود تا گلوکزهای ذخیره شده در کبد به خون و سلول‌های بدن برسند. بدن ما از گلوکاگون و همتای آن برای تنظیم میزان قند در خون استفاده می‌کند و زمانی که پانکراس توانایی تولید آن را نداشته باشد یا این سلول‌ها تخریب شده باشند، این مسئله علت پایین نیامدن قند خون با انسولین است و در این زمان افراد به دیابت مبتلا شده و مجبور به استفاده از این ماده به طور مصنوعی هستند.  

اصول مصرف انسولین در افراد مبتلا به دیابت نوع 2

در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 تولید این ماده به طور کامل قطع نشده است امّا بدن در واکنش به غذا خوردن جواب درستی نمی‌دهد. در بسیاری از بیمارانی که به دیابت نوع 2 مبتلا هستند برای نظارت بر قند خون و کمک‌کردن به بدن برای استفاده درست و به جا از غذایی که توسط بیمار خورده شده است به قرص و یا انسولین نیاز است. این ماده به‌عنوان یک مولکول پروتئینی شناخته می‌شود و درصورتی‌که خورده شود به‌راحتی مثل غذاهایی مانند مرغ و یا گوشت در معده هضم و جذب می‌شود؛ بنابراین این ماده را بهتر است به‌صورت خوراکی مصرف نکنید. این ماده باید در زیرپوست شما در بافتی که دارای چربی است، تزریق شود تا به‌آرامی و با سرعت بسیار کم جذب شود و داخل جریان خون قرار بگیرد. 

انواع قلم انسولین

انسولین قلمی نوومیکس [Noromix] یا سرمه‌ای:

قلم آسپارت ۷۰/۳۰ و 50/50:(Novomix) شما باید حتماً پانزده دقیقه قبل از خوردن غذا آن را تزریق کنید. این ماده دارای هر دو ماده شفاف و کدر باشد و زمان تزریق این ماده باید به‌صورت کامل مخلوط و به رنگ شیری در آید. برای ترکیب کردن نباید قلم را به‌شدت و سریع تکان دهید و فقط باید آن را در کف دست خود به حالت غلتک بگردانید و ترکیب یکنواخت و یکدستی را به دست آورید. اما اگر در این ترکیب تغییر رنگ یا وجود داشتن ذرات کریستالی در درون ویال دیدید، این دارو اصلاً نباید مصرف شود.

 محلول داخل قلم باید شفاف و فاقد هیچ‌گونه رنگی و فاقد ذره‌هایی که قابل‌مشاهده هستند باشد. این نوع از دارو مخلوطی از دو نوع انسولین آسپارت وآسپارت پروتامینه است. این ترکیب باید به‌صورت ۷۰/ ۳۰ باشد. به همین خاطر این ترکیب که ترکیبی معقولانه جهت کنترل قند خون بعد از خوردن غذا است. ترکیب دو نوع انسولین آنالوگ هم اکنون تنها مورد این دارو به‌عنوان مخلوط آنالوگ در کشورمان ایران که مورداستفاده بیماران قرار می‌گیرد. هنگام استفاده از این انسولین باید زمانی منظم داشته باشید و استفاده از این ماده باید دقیق و با زمان منظم این ماده و میان وعده‌ها کاملاً توسط بیمار رعایت شود.

این ماده به‌سرعت و با غذا باید اثر کند و در چند ساعت بعد از مصرف این دارو است که اثر آسپارت مثل NPH آغاز می‌شود، بدن شما نیاز به مصرف میان وعده خواهد داشت. گاهی حتی ممکن است که در طول روز بیمار نیاز به سه تزریق نورومیکس با مقدارهای مختلف برای کنترل قند خون داشته باشد.

مراحل تزریق انسولین کدام‌اند؟

برای تزریق این دارو ابتدا باید محلی که در آن تزریق می‌کنید را با الکل تمیز کنید و حتماً 5 تا 10 ثانیه صبر کنید تا الکل به‌صورت کامل خشک شود. با یک‌دست پوست شکم یا دست خود را صاف کنید و با دو انگشت بخشی از قسمت محل تزریق را بگیرید و ثابت نگه دارید.

سرنگ دارو را با دست دیگر خود بردارید و مثل زمانی که قلم را به دست می‌گیرید، سرنگ را در دست خود نگه دارید، سرسوزن داروی خود را به‌صورت مستقیم وارد پوست کنید سپس برای تزریق پیستون قلم دارو را تا ته فشار دهید.

پس از پایان تزریق سوزن را به‌صورت مستقیم و صاف از پوست خود درآورید و مقداری پنبه را برای مدتی روی محلی که در آن تزریق کرده‌اید نگه دارید.

حتماً از سرنگ یا سوزن یک‌بارمصرف وسایل تزریقات استفاده کنید و اما درصورتی‌که بخواهید می‌توانید تا 20 بار هم از آن استفاده کنید. وقتی که خواستید سرنگ آن را بیرون بیندازید حتماً آن را درون ظرفی دربسته که محکم باشد قرار بدهید و سپس بیرون بی اندازید.

عوارض انسولین

استفاده از انسولین هیچ نوع تأثیر بدی روی کبد، کلیه و بقیه ارگان‌های مهم بدن نمی‌گذارد. مهم‌ترین مشکلی که ممکن است در اثر مصرف این دارو بر بدن ایجاد شود، پایین آمدن سطح قند خون در بدن است که درصورتی‌که بیش از اندازه مصرف کنید رخ می‌دهد. همچنین، به‌این‌علت که بدن را به‌صورت متابولیکی تنظیم می‌کند، شاید کمی وزن شما را افزایش دهد.

آموزش به افراد و بیمارهایی که این دارو را مصرف می‌کنند بسیار بااهمیت است و این نوع آموزش‌ها در بیشتر مراکز درمانی با عنوان کلاس دیابت صورت می‌گیرد. یک بیمار دیابتی که این دارو را تزریق می‌کند، باید بداند قند خون چند نیاز به مصرف انسولین دارد و همچنین مقدار کربوهیدرات مصرفی روزانه خود را بداند و بر اساس آن میزان مصرفش را تنظیم کند.

سخن آخر

با توجه به توصیه سازمان بهداشت جهانی به‌هیچ‌عنوان از این دارو به‌صورت سرخود استفاده نکنید و همواره برای بالابردن مقدار مصرفی آن با پزشک متخصص مشورت کنید. بالابردن دز این دارو به‌صورت سرخود باعث افت قند خون و در نتیجه بی‌حالی در فرد بیمار می‌شود که گاهی بسیار خطرناک و کشنده است.