انواع سرم‌ها و تفاوت‌های کاربردی آن‌ها

سرم‌ها، محلول‌های استریلی هستند که به‌صورت وریدی به بدن تزریق می‌شوند و نقش مهم آن‌ها در درمان و حفظ تعادل الکترولیت‌ها و مایعات بدن غیراقبل انکار است. آن‌ها ترکیبات مختلفی از جمله آب، نمک‌ها، قندها و گاهی سایر مواد مغذی دارند. انتخاب بهترین سرم تقویتی بدن به عوامل گوناگونی از قبیل وضعیت بیمار، نوع بیماری، مقدار کمبود مایعات و الکترولیت‌ها و هدف درمان بستگی دارد. در این مقاله با این محصول و کاربردهای آن بیشتر آشنا می‌شویم. پس همراهمان بمانید.

سرم چیست؟

انواع سرم ها جزو مواد دارویی مهم و پرکاربرد در پزشکی قرار می‌گیرند که به دلیل ترکیبات متنوع و خاص خود، نقش حیاتی در درمان و کنترل بیماری‌ها دارند. هر کدام از آن‌ها باتوجه‌به فرمولاسیون و ترکیبات خاص خود، برای درمان بیماری‌های مشخصی طراحی و تولید شد‌ه‌اند. این محصولات شامل ترکیبات مختلفی هستند، از جمله آمینواسیدها، کربوهیدرات‌ها، الکترولیت‌ها و سایر مواد مغذی.

شما می‌توانید مقاله راهنمای کامل استفاده از ست سرم: از انتخاب تا استفاده را نیز مطالعه کنید تا با این محصول بیشتر آشنا شوید.

انواع سرم

از جمله انواع سرم  باید به سالین یا نمکی، قندی، قندی 10%، قندی 20% و بالاتر، رینگر، رینگر لاکتات، قندی نمکی، 3/1 و 3/2، دکستران 40، آمینواسیدی، مانیتول 20%، اینترالیپید، کربوهیدراتی و ژلاتین تعدیل‌یافته (هماکسل) اشاره کنیم.

موارد استفاده و عوارض جانبی و ممنوعیت هرکدام به تفکیک؟

هزینه سرم به کاربرد، ترکیبات و انواعش بستگی دارد که عبارت‌اند از:

نمکی

محلول سالین یا نمکی از ترکیب NACL و ایزوتونیک ساخته می‌شود و کاربردهای گوناگونی دارد. مانند جبران کم‌آبی ناشی از استفراغ، هیدراتاسیون در کتواسیدوز دیابتی، جایگزینی سدیم در نارسایی کلیوی، ترمیم ترشحات پس از جراحی، شستشوی معده، بینی، زخم‌ها و غرغره در ورم لوزه‌ها و درمان آلکالوز متابولیک همراه باKCL .

بااین‌حال این سرم در شرایطی مانند سوءتغذیه پیشرفته به همراه ادم، بالا رفتن سطح سدیم بدن و نارسایی‌های کلیوی، کبدی و قلبی منع مصرف دارد. از عوارض جانبی آن نیز می‌توان به احتباس آب و ادم، اختلال در تعادل آب و الکترولیت‌ها، اسیدوز و هیپو کالمی اشاره کرد.

قندی

این محصول در مواقعی مانند NPO، پس از عمل جراحی، رفع دهیدراتاسیون، تأمین انرژی در شرایط مصرف نکردن مواد غذایی، درمان اعتیاد به الکل، پایین آمدن سطح گلوکز پلاسما پس از ورزش‌های طولانی و حتی کمک به درمان کمردرد تجویز می‌شود.

قندی 10%، 20% و بالاتر

محلول قندی ۱۰% بدون الکترولیت و با خاصیت دیورتیک، برای رفع هیپوگلیسمی، مبتلایان به نارسایی کلیه، بیماری‌های همراه با تب، ادم ریوی، تأمین انرژی و مسمومیت با پتاسیم همراه با انسولین تجویز می‌شود.

محلول قندی ۲۰% و بالاتر، هیپرتونیک بوده و استفاده از آن برای بیماران آنوری ممنوع است. اما برای شوک هیپوگلیسمی، ادم کلی و مسمومیت با آب استفاده می‌شود. این محصولات را نباید در شرایطی مانند اختلالات آب و الکترولیت به‌تنهایی مصرف کنید.

تزریق زیرجلدی این محلول ممنوع است. قبل از تزریق آن باید فشار خود را نیز کنترل کنید و برای بیماران دیابتی حتماً همراه با انسولین استفاده شود.

رینگر

رینگر نوعی محلول تزریقی با غلظت ایزوتونیک و حاوی یون‌های مهم Ca، K، Cl و Na است. این سرم در شرایطی مانند گاستروآنتریت، پیشگیری از هیپوکالمی، جایگزینی مایعات ازدست‌رفته طی جراحی (در نبود رینگر لاکتات)، شوک هیپوولمیک و تغذیه پارنترال کوتاه‌مدت استفاده می‌شود. توجه داشته باشید که در صورت تغییر رنگ یا کدرشدن این محصول از مصرفش خودداری کنید و محلول هیپرتونیک بی‌کربنات سدیم را نیز به آن اضافه نکنید.

رینگر لاکتات

محلول لاکتات دار حاوی لاکتات، CA، K، Cl و NA است و برای بیماران NPO و در شرایطی مانند اسیدوز، اختلال در تعادل آب و الکترولیت بعد از جراحی، مسمومیت توسط داروهای اسیدی، سوختگی و اسهال استفاده می‌شود. این محصول در افراد مبتلا به نارسایی کبدی، قلبی، کلیوی، موارد هیپو کالمی و هپاتیت منع مصرف دارد.

قندی نمکی

سرم قندی نمکی ایزوتونیک، حاوی سدیم کلراید 9/0 درصد و دکستروز ۵% است و برای تأمین آب و الکترولیت‌های موردنیاز بدن و درمان مسمومیت‌ها و گاستروآنتریت استفاده می‌شود. بااین‌حال برای بیمارانی که کورتون استفاده می‌کنند و افراد مبتلا به دیابت، منع مصرف دارد.

3/1 و 3/2

این محلول حاوی 3/1 درصد سدیم کلراید (۰.۳ درصد نمک) و 3/2 درصد دکستروز (۳.۳ درصد دکستروز) است و برای مبتلایان به بیماری‌های دیابت، نارسایی کبدی، کلیوی و قلبی تجویز می‌شود.

دکستران 40

این محصول در ترکیب خود کلرید سدیم و دکستروز دارد، به‌عنوان جایگزین پلاسمای خون استفاده می‌شود و کاربرد آن برای مواقعی مانند شوک ناشی از خونریزی، جراحی یا آسیب‌دیدگی است.

آمینواسیدی

این محلول که برای تغذیه تزریقی و تأمین کالری استفاده می‌شود، به‌صورت آمینواسید ۵% و ۱۰% موجود بوده و حاوی نیتروژن، الکترولیت‌ها و اسیدهای آمینه ضروری و غیرضروری است. از این سرم در آنسفالوپاتی کبدی بیماران مبتلا به سیروز یا هپاتیت، حمایت تغذیه‌ای، حفظ پروتئین بدن پس از متابولیسم طبیعی و اختلالات جذب معده و روده استفاده می‌شود.

مانیتول 20%

از مانیتول برای پایین آوردن شدت فشار درون جمجمه، کم کردن فشار درون چشم (آماده‌سازی برای جراحی چشم)، اندازه‌گیری سرعت فیلتراسیون گلومرولی کلیه‌ها، بالا بردن سرعت دفع ادراری مواد مضر مانند سالیسیلات، لیتیم و باربیتورات‌ها و پیشگیری از همولیز طی جراحی پروستات استفاده می‌شود. این محصول در شرایطی از جمله شوک هیپوولمیک، اختلالات آب و الکترولیت، هیپوتانسیون، هیپوناترمی، هیپرکالمی، هماتوم داخل جمجمه و نارسایی قلبی منع مصرف دارد.

اینترالیپید

این محصول که در گروه محلول‌های غذایی برای تغذیه وریدی قرار دارد، از روغن آفتاب‌گردان یا سویا تولید می‌شود و در ترکیب خود اسیدهای چرب امگا ۳ و ۶ دارد. ترکیب این سرم تری گلیسیریدهای خنثی و اسیدهای چرب به شکل امولسیون روغن در آب شامل می‌شود که بعد متابولیزه شدن در بدن به‌عنوان منبع انرژی مورداستفاده قرار می‌گیرند. دریافت آن تولید گرما و مصرف اکسیژن را افزایش می‌دهد و از شدت مشکلات تنفسی در بیماران کم می‌کند.

کربوهیدراتی

این سرم تقویتی به دلیل داشتن کالری بالا، برای تأمین نیازهای غذایی بیمار تجویز می‌شود. این محصول مایعات و کالری موردنیاز بیمارانی را که قادر به مصرف غذا از طریق دهان نیستند، تأمین می‌کند. از دلایل تجویز آن باید به درمان موقتی شوک و نارسایی گردش خون، ادم مغزی و بیماری کلیوی اشاره کرد. البته آن را نباید به افرادی که در کمای دیابتی هستند، تزریق کنید.

ژلاتین تعدیل‌یافته (هماکسل)

این محلول را از استخوان گاو نر تهیه می‌کنند، هدف استفاده از آن حجیم کردن پلاسما است و آن را در یخچال نگهداری کنید. این محصول در مواقعی که بیماران کاهش خون ناشی از خون‌ریزی، التهاب لوزالمعده، سوختگی، بی‌آبی، کمبود الکترولیت پس از استفراغ و اسهال، اغمای دیابتی و بیماری‌های کلیوی را تجربه می‌کنند، تجویز می‌شود.

سخن پایانی

در نهایت، انواع سرم ها باتوجه‌به نیازها و شرایط بیماران تجویز می‌شوند و هر کدام نقش ویژه‌ای در بهبود وضعیت سلامت آن‌ها دارند. هنگام تهیه سرم مهم است که نوع مناسب را برای درمان انتخاب کنید تا نتیجه لازم را بگیرید. برای تهیه سریع و آسان این محصول می‌توانید از فروشگاه اینترنتی تجهیزات پزشکی طب تولید اقدام کنید.