اهمیت تجهیزات ارتوپدی در بازگرداندن توان بیمار

ارتز و پروتز یکی از رشته هایی است که در بخش تیم توانبخشی وجود دارد و این رشته برای افراد قطع عضو، اندام مصنوعی ( پروتز ) و برای کسانی که دچار اختلالات حرکتی هستند وسایل کمکی ( ارتز ) می سازند تا بتوانند به هدف اصلی توانبخشی که حفظ استقلال فردی است برسند.

ارتز و پروتز با افرادی که معلولیت ذهنی دارند خیلی کم در ارتباط بوده و با افرادی که دارای مشکلات جسمی هستند ارتباط دارند.

رشته ی ارتز و پروتز

حتمأ شما نام اعضای مصنوعی، اندام مصنوعی و یا ارتوپدی فنی را شنیده اید که تمام اینها نام های دیگر رشته ی ارتز و پروتز هستند که ارتزیست ها و پروتزیست ها با کمک علم پزشکی مشکل فرد را تشخیص و ارزیابی می کنند و با علم مهندسی و شناخت مواد ابزار کمکی را طراحی کرده و سپس آن ها را می سازند.

ارتز چیست ؟

در تعریفی کلی که سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده می توانیم بگوییم که: به یک وسیله ی پزشکی کمکی که در راستای قسمتی از اندام و بدن فرد قرار می گیرد تا فشار های مکانیکی را بر روی آن قسمت و یا بخش مشخص شده ای از بدن کم کند ارتز گفته می شود.

برای تغییر و یا اصلاح ویژگی های عملکردی ساختاری سیستم عصبی ـ عضلانی و یا سیستم اسکلتی بر روی بدن و یا روی اندام فرد قرار می گیرد.

ارتز می تواند به منظور های زیر استفاده شود :

1. کنترل، هدایت، محدود کردن و یا حتی بی حرکت کردن قسمتی از بدن برای وجود یک دلیل خاص
2. کمک کردن به حرکت فرد
3. کم کردن تحمل وزن در جهت یک هدف خاص
4. کمک به باز توانی عضوی که شکسته شده

ارتز برای اصلاح کردن حالت و یا عملکرد بدن استفاده می شود تا فرد بتواند آسان تر و با آسیب های کمتری حرکت کند.

امروزه ارتز ها به شکل از قبل ساخته شده در دسترس هستند که با تشخیص پزشک و ارتزیست برای فرد بیمار مورد استفاده قرار می گیرد.

ارتزیست

یکی از اعضای تیم توانبخشی ارتزیست است که با ارزیابی، تشخیص، درمان و… به ساخت ارتز مناسب می پردازد و به جز اینها ارتزیست باید نحوه ی کار با ارتز را به فرد آموزش داده و ماهانه عملکرد آن را بررسی کند.

محدوده ی فعالیت ارتزیست ها طبق قسمت های مختلف بدن شامل :

1. ارتز کرانیال ( جمجمه )
2. ارتز ستون فقرات
3. ارتز اندام های فوقانی ( بازو ها، آرنج ها، مچ ها و دست ها )
4. ارتز اندام های تحتانی ( ران ها، زانو ها، ساق های پا، مچ های پا و پا )
5. کفش و کفی
6. ارتز کودکان هستند.

برخی از ارتزیست ها در ساخت ارتز قسمتی از بدن حرفه ای شده اند و بیشتر در آن زمینه فعالیت می کنند.

پروتز چیست ؟

در تعریفی کلی که سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده

می توانیم بگوئیم که: به وسیله ی پزشکی که در امتداد بدن قرار می گیرد و به نحوی جایگزین آن قسمت از بدن که در اثر حوادث و یا بیماری قطع شده می شود که به آن پروتز می گویند.

پروتز ها برای جبران کردن عضو قطع شده به فرد آمپوته ( قطع عضو شده ) تجویز می شود که پروتز ها از نظر کارایی به دو دسته ی زیبایی و کاربردی تقسیم می شوند.

پروتز های کاربردی شامل پروتز اندام های تحتانی و فوقانی می شود زیرا افراد قطع عضو در این نواحی تمایل بیشتری به پروتز کاربردی دارند.

در پروتز های زیبایی بیشتر افراد آمپوته در مناطق فوقانی به استفاده از آن ها تمایل بیشتری دارند.

محدوده ی فعالیت پروتوزیست ها طبق قسمت های مختلف بدن شامل :

1. بخش های فوقانی ( بازوها، آرنج ها، مچ ها، دست ها )
2. بخش های تحتانی بالای زانو
3. بخش های تحتانی پائین زانو
4. زیبایی هستند.

پروتوزیست

یکی از اعضای تیم توانبخشی پروتوزیست ها هستند که با استفاده از ارزیابی و بررسی عضو باقی مانده و همچنین انتخاب سیستم تعلیق مناسب با آن قالب گیری را از آن عضو انجام می دهند و بعد از قالب گیری اصلاحات مورد نیاز را روی آن اعمال می کنند.

در مواردی که پروتوزیست عضو تیم پزشکی باشد در هنگام قطع عضو از او درباره ی عمل قطع اندام سوال می شود.

فرآیند های درمانی ارتزیست و پروتوزیست

فرآیند کامل و جامع ارتز و پروتز شامل سه بخش مجزا و جدا از یکدیگر است که در ادامه بیشتر با آن ها آشنا خواهید شد.

1. ارزیابی
2. درمان
3. پیگیری های بلند مدت

ارزیابی

این مرحله شناختن مشکلات اساسی و کلی، بیماری ها و معلولیت های فرد است و همچنین در این مرحله زمان تخمین زدن پیش آگهی برای انتظارات در آینده بعد از انجام مراحل درمان است.

درمان

این بخش شامل تجویز ارتز و یا پروتز مناسب و ساختن آن از بهترین نوع مواد است اما پیش از انجام آن ها نیاز است که با در نظر گرفتن معیار های درمانی جایگزین مانند جراحی، گچ گیری و یا تزریقات شرایط اصلی و پایه ای بیمار مناسب باشد.

آموزش دادن به بیمار و هر کدام از اعضای گروه توانبخشی درباره ی نحوه ی عملکرد آن وسیله و نگهداری کردن از آن در این مرحله انجام می شود.

پیگیری های بلند مدت

در این مرحله افزایش یافتن میزان حرکت بیمار، توانایی بیمار در مراقبت کردن از خود، برگشتن دوباره ی بیمار به جامعه و در پایان بهبود یافتن وضعیت زندگی او از جمله ی نتایج موجود در مرحله ی پیگیری های بلند مدت هستند.

چه زمانی لازم است که به متخصص های ارتز و پروتز مراجعه کنیم ؟

فرد بیمار بعد از مراجعه کردن به پزشک ارتوپد، طب فیزیکی و توانبخشی، اطفال، کارشناس فیزیو تراپیست، مغز و اعصاب، کار درمانگر و… به ارتزیست و یا پروتوزیست مراجعه می کند.

با وجود اینکه این افراد به پروتوزیست و ارتوزیست ارجاع داده می شوند ولی نیازمند ارزیابی های دقیق تری توسط پروتوزیست ها و ارتوزیست ها است.

برای مثال شخصی که به دلیل داشتن بیماری دیابت مجبور به قطع یک پای خود شده باشد در عمل جراحی او می تواند یک پروتوزیست حضور داشته باشد تا عمل قطع پای بیمار به شکلی انجام شود که پس از عمل بتوان یک عضو مصنوعی با وجود داشتن شرایط بهتری برای فرد ساخته شود که بعد از آن با تجویز کردن پزشک، بیمار به یک پروتوزیست مراجعه می کند که در این مرحله ارزیابی های تخصصی تر مانند اندازه گیری عضو قطع شده، قالب گیری آن و… انجام می شود و پس از انجام این مراحل پروتز مخصوص فرد بیمار ساخته شده و در اختیار او قرار می گیرد.

چه افرادی به ارتز و پروتز نیاز دارند ؟

در رابطه با اینکه چه افرادی به ارتز و یا پروتز نیاز دارند باید یک دسته بندی انجام دهیم.

1. گروهی از افراد که بعد از انجام عمل جراحی ارتوپدی به جهت ثابت کردن آن عضو از بدن از ارتز های محافظت کننده استفاده می کنند.
2. گروهی دیگر از افراد هستند که دچار بد فرمی ( دفورمیتی) شده اند باید به متخصص های ارتز و پروتز به جهت دریافت ارتز مناسب با بدفرمی خود مراجعه کنند.
3. گروهی از افراد که دچار دردهایی در زانو، درد کف پا و… هستند با مراجعه کردن به پزشک و دریافت پیشنهاد مناسبی از آن و دریافت نسخه، به متخصص های ارتز و پروتز مراجعه کرده و وسیله ی مناسبی را برای کاهش و رفع درد آن دریافت می کنند.

به عنوان مثال می توان گفت که افراد برای تعداد زیادی از درد های کف پا قادر هستند با دریافت کردن یک کفی مناسب برای همیشه از درد کف پای خود خلاص شوند.

افرادی برای دریافت پروتز های خود مراجعه می کنند که در بیشتر مواقع برای عضوی که تازه قطع شده و یا از دست داده اند.

 برای عوض کردن پروتز های قبلی و یا پروتز هایی که قبلأ دریافت کرده اند باید به پروتوزیست ها مراجعه کنند.

وضعیت شغلی ارتوزیست ها و پروتوزیست ها

این رشته دارای دامنه و تنوع بسیاری است و افرادی که در این رشته ها تحصیل می کنند می توانند بلافاصله پس از فارق التحصیلی مرکز ارتوز و پروتز خود را تأسیس کنند که این افراد می توانند به عرصه ی ارتز و پروتز وارد شوند که این خود شامل ساخت مواد اولیه برای ارتز و پروتز و همچنین ارتز های پیش ساخته می شود.

این رشته ی نو ظهوری است که جای پیشرفت فراوانی دارد و البته هر پیشرفتی مدیون علم است؛ این افراد متخصص می توانند وارد عرصه ی پژوهش شده و از امتیازاتی که به این بخش اختصاص داده می شود استفاده کنند.

در پایان با وجود پیشینه ی 2500 ساله ی ارتز و پروتز در جهان این حرفه در ایران نو پا است با این وجود داشتن خلاقیت و نوآوری جزء یکی از مهم ترین فاکتور ها برای یک ارتوزیست و یا پروتوزیست محسوب می شود.

سخن پایانی

امیدواریم که با مطالب ارائه داده شده در این مقاله توانسته باشیم اطلاعات کافی و مفیدی را در اختیار شما کاربران عزیز قرار دهیم و سؤالات شما را در خصوص این مطالب پاسخ داده باشیم.